PROSTATIN İYİ HUYLU BÜYÜMESİ (BPH):
Prostat bezinde büyüme 30 yaşlarında başlar ve yaşla birlikte giderek büyür ama her büyüyen prostat şikayete yol açmayabilir. 60 yaşından sonra erkeklerin %65’inde iyi huylu prostat büyümesi görülür. Bu durum yeterli süre yaşadıklarında tüm erkeklerde iyi huylu prostat büyümesi gelişeceğini göstermektedir. Yani prostat büyümesi erkekler için kaçınılmaz bir sondur. Bununla birlikte 80 yaşına gelindiğinde bu hastaların sadece üçte biri ameliyat geçirmektedir.
Şekil 1 : Erkeklerde prostat bezinin mesane altında ve rektum önünde yerleşimi ve tam ortasından idrar yolunun geçmesinin ve prostat büyümesinin şematik görünümü.
Prostat bezinin büyümesinin nedeni hormonlar, büyüme faktörleri ve irsiyettir. Prostat kanseri ile karıştırılmamalıdır ama her ikisi %15 oranında birlikte görülebilir.
Sık sık idrara gitme, gece idrara kalkma, kesik kesik, damla damla idrar yapma, idrar kesesini tam boşaltamama hissi, idrar tutmada güçlük, idrar akış gücünde azalma, idrar yapmaya başlarken zorlanma gibi şikayetler prostat büyümesini akla getirmelidir. Belirtiler yıllar içinde yavaş yavaş geliştiğinden, ciddi tıkanıklığı olan hastalar bile bazen bu durumu normal olarak kabul edebilirler, yani duruma adapte olurlar.
Geç dönemlerde böbreklere vurursa bel, böğür ağrısı, bulantı, kusma, halsizlik şikayetleri başlar. Bazen hasta hiç idrar yapamaz ve göbek altında mesane şişer ve ağrı verir.
Hastanın şikayetleri sorgulanır, tam bir muayene yapılır. Muayenenin en önemli kısmını prostat direkt gözlenemediği için parmakla muayene teşkil eder. Parmakla makattan muayene ile prostat büyüklüğü, kanser teşhisi gibi başka bir şekilde öğrenilemeyen çok değerli bilgiler elde edilir.
Şekil 2 : Prostatın makattan parmakla muayenesi
Ayrıca idrar, kan analizleri, ultrasonografi, idrar akım hızının ölçülmesi gibi tetkiklerle tam bir değerlendirme yapılır.
TEDAVİ:
İyi huylu prostat büyümesinde şikayetleri arttıran durumlardan kaçınmak hastaları rahatlatır. Kabız kalmamak, alkol, aşırı acı, ekşi, baharatlı yiyecekler gibi prostatın kanlanmasını ve şişmesini artıran içecek ve yiyeceklerden kaçınmak, uzun süre makat üzerine oturmamak, soğukta kalmamak alınacak önlemlerdendir.
Prostatın yapısı kişiden kişiye değişebileceğinden, çok büyümüş bir prostat kanalı tıkamayabilir, dolayısı ile de tedavi gerektirmeyebilir. Bunun tam tersi de geçerlidir, çok az büyümüş bir prostat kanalda tedavi gerektirecek ölçüde tıkanıklığa yol açabilir.
Tedavi öncesinde prostat bezinde kanser olup olmadığı araştırılmalıdır. İyi huylu prostat büyümeleri her ne kadar ilerleyici bir hastalık olsa da yan etkileri çıkmadıkça ameliyat edilmez.
Hastanın şikayetleri hafif derecede ve herhangi bir komplikasyon gelişmemişse takip veya ilaç tedavisi yapılabilir. Tedavide kullanılan ilaçlar prostatı küçülten ve idrar yapmayı kolaylaştıran ilaçlar olmak üzere iki gruptur.
Fakat ilaçlarla şikayetleri rahatlamayan, idrar yapamaz hale gelen, sık idrar yolu iltihabına veya ciddi kanamalara yol açan, böbrekleri bozarak hastayı üremiye sokan hallerde ameliyat önerilmektedir. Hastanın uygun ve gerekli olduğu dönemde ameliyattan kaçması sonucunda zamanla mesane ve böbreklerde kalıcı hasarlar oluşabilir ve yaş ilerledikçe ameliyatı kaldıramayacak duruma gelebilir.
Ameliyatlar kapalı (endoskopik) veya açık yöntemle yapılmaktadır. Endoskopik ameliyatlar, idrar kanalından özel aletlerle girilerek prostat dokusunun değişik enerji kaynakları yardımı ile kesilerek ya da buharlaştırılarak uzaklaştırılmasıdır. Endoskopik ameliyatların bugün için “altın standardı” transüretral rezeksiyon (TUR) adı verilen ve özel bir alet ve koter yardımı ile prostatın ufak parçacıklar (yongalar) halinde kesilip çıkartılması ameliyatıdır.
Şekil 3 : Prostatın kapalı yöntemle küçük yongalar halinde kesilerek dışarı alınması
Prostatın çok büyük olduğu veya hastaya pozisyon verilemediği durumlarda açık ameliyat yapılmaktadır. Son günlerde büyük prostatlarda HOLEP yöntemi ile prostat lazerle büyük parçalar halinde kesilip mesaneye atılmakta ve parçalanarak dışarı alınmaktadır.
Şekil 4 : Büyük prostatlarda açık veya HOLEP lazer yöntemle prostatın çıkarılması
Genel anestezi alması sakıncalı görülen hastalarda, aşırı kanama eğilimi olanlarda ve küçük prostatlarda lazer yöntemiyle ameliyatlar da tercih edilebilir. Lazer enerjisi sağlayan bir alet kullanılarak, prostat kapalı yoldan buharlaştırılmaktadır. Dikkatli bir hasta seçimi ile, değişik yöntemler hemen hemen aynı etkinlikte kullanılabilir. Lazer enerjisinin en önemli avantajı; ameliyat sırasında kanama miktarının düşük ve hastanın kateterli kalma süresinin daha kısa olmasıdır. Bu nedenle, kanamaya eğilim oluşturan ilaçları mutlaka kullanması gereken (Aspirin veya coumadin gibi) ya da bu eğilimi artıran hastalığı olan (hemofili gibi) hastalarda önemli bir avantaj sağlayabilir.
Şekil 5 : Prostatın lazerle ameliyat öncesi, hemen sonrası ve 3. ay görünümü
Ameliyat olamayan, yaşlı, düşkün veya narkoz alamayan hastalarda prostatın yapmış olduğu tıkanıklığı gidermeye yönelik balonla genişletme veya stent koyma gibi yöntemler de uygulanabilir.
Şekil 6 : Prostatın balonla genişletilmesi veya stent takılması işlemi
